Hoa lan hồ điệp đa sắc LHD-030

ĐIỂM HẸN PHONG LAN

Khu vườn rộng 4.500m2 tràn ngập hương thơm của hoa. Hàng ngàn đóa hoa phong lan đủ mọi màu sắc đang nở, tạo một hấp lực đặc biệt. Đó là bộ sưu tập phong lan thuộc hàng phong phú nhất miền Trung – Tây Nguyên với gần 200 dòng phong lan trong và ngoài nước.

Không chỉ là nơi để du khách tham quan khi đến Phú Yên, khu vườn này còn là trung tâm cung cấp lan cho những người yêu loài hoa này. Những điều nói trên sẽ trở thành hiện thực vào năm 2006, khi dự án “Sưu tập và xây dựng vườn hoa phong lan đầu dòng tại tỉnh Phú Yên” hoàn thành.

“Vườn” lan trong phòng nuôi cấy mô. "Người đưa ra ý tưởng cho dự án này là Chủ tịch UBND tỉnh Đào Tấn Lộc”, bà Nguyễn Thị Diễm, Giám đốc Trung tâm Ứng dụng và Chuyển giao công nghệ (TT ƯDCGCN, Sở Khoa học – Công nghệ Phú Yên), đơn vị thực hiện dự án, cho biết. Năm 2002, trong một chuyến sang Thái Lan, ông Lộc mê mẩn trước những “trung tâm hoa” của xứ sở này và ý tưởng tạo dựng một bộ sưu tập lan tại Phú Yên nảy sinh từ đó. Về nhà, ông chủ tịch tỉnh bày tỏ ý kiến của mình với các cán bộ của Sở Khoa học và Công nghệ. Đến cuối năm 2003, dự án “Sưu tập và xây dựng vườn hoa phong lan đầu dòng tại tỉnh Phú Yên” được phê duyệt và triển khai với tổng kinh phí trên 800 triệu đồng.

Một dự án nhiều “đích” Mục tiêu hàng đầu của dự án là tạo được một bộ sưu tập về dòng phong lan phong phú thuộc hàng bậc nhất ở khu vực miền Trung – Tây Nguyên. Kỹ sư Trần Minh Châu, Phó Giám đốc TT ƯDCGCN, Chủ nhiệm dự án, cho biết: “Theo dự án, sẽ xây dựng một khu vườn rộng 4.500m2 tại thôn Thạch Lâm, xã Hòa Quang (huyện Phú Hòa) làm nơi trình diễn bộ sưu tập này. Chúng tôi sẽ đem về đấy khoảng 60 dòng lan rừng tiêu biểu của khu vực miền Trung – Tây Nguyên và du nhập trên 100 dòng lan nước ngoài được người chơi trong nước yêu chuộng, thích hợp với khí hậu, thổ nhưỡng của Phú Yên”. Mục tiêu này nhằm tạo ra một sản phẩm mới lạ cho du lịch Phú Yên vốn trước nay còn rất nghèo nàn và chưa “níu chân” được du khách.

“Chuyện liên kết để tổ chức thành tour du lịch chưa được tính đến nhưng chúng tôi hy vọng trước mắt bộ sưu tập trong vườn lan này sẽ là một điểm dừng đáng kể cho du khách khi họ đến Phú Yên” – bà Diễm thổ lộ. Sở dĩ bà Diễm tự tin như vậy bởi bà và các đồng sự đã tham quan một số nơi sản xuất lan trong nước và thấy rằng thông thường các cơ sở đó chỉ “độc canh” một loài lan nào đó vì mục đích thương mại, còn những người chơi lan tư nhân thì không đủ sức và lực để tạo nên một bộ sưu tập phong phú như vậy. “Gần như không có nơi nào tập trung được nhiều dòng phong lan trong cùng một địa điểm, vì thế, chúng tôi sẽ làm nên sự độc đáo đó”, bà Diễm nói.

Lan hồ điệp nuôi cấy mô đã cho hoa.

Không chỉ nhằm mục đích sưu tập rồi trình diễn để “mua vui” khách vài giờ đồng hồ, dự án còn nhắm đến một mục tiêu khác: cung cấp nguồn lan cho thị trường. “Lâu nay, người ta thường nghĩ rằng chỉ ở những vùng khí hậu lạnh hoặc ôn đới mới có thể trồng lan được nhưng tại sao Thái Lan, một xứ sở nhiệt đới, vẫn phát triển mạnh về phong lan mà chúng ta lại không?” – bà Diễm nói như để giải thích cho một trong các lý do quyết định thực hiện dự án.

Thực tế, theo bà Diễm: “Thị trường hoa lan ở Phú Yên và khu vực Nam Trung bộ hiện nay, theo khảo sát của chúng tôi, là khá lớn nhưng vấn đề là những người yêu thích thường rất khó tìm được những loài lan đẹp, mới, phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng để trồng. Một phần nội dung của dự án chúng tôi là hoàn thiện quy trình sản xuất và trồng phong lan”.

Và đó là lý do dẫn đến một mục tiêu khác của dự án: “nuôi sống” phòng nuôi cấy mô. Phòng nuôi cấy mô ở Phú Yên được Bộ Khoa học và Công nghệ đầu tư xây dựng từ 3 năm qua trong một chương trình chung cho các tỉnh, tuy nhiên thời gian qua việc tìm đầu ra cho các sản phẩm gần như bế tắc, nhiều trung tâm nuôi cấy mô ở các tỉnh đã “chết” vì hoạt động không hiệu quả. Từ nuôi cấy mô, nguồn gène của các dòng phong lan đã sưu tập sẽ được lưu giữ lại để nâng cao chất lượng giống, đồng thời tổ chức nhân nhanh để cung cấp cho nhu cầu thị trường trong và ngoài tỉnh”.

“Chúng tôi sẽ cung cấp lan cây, lan nhánh và phát triển sản phẩm theo kiểu trưng bày dùng trang trí nội thất hoặc trang trí lễ hội với quy mô hàng năm khoảng 100.000 cây. Để có thể phát triển tốt thị trường, chúng tôi dự kiến sẽ thực hiện một website để quảng bá, đồng thời thiết lập mạng lưới đầu mối kinh doanh xuất nhập khẩu hoa lan thông qua các cửa hàng và công ty chuyên doanh hoa cành trong nước” – kỹ sư Châu nói.

Bộ sưu tập lan đặc trưng miền Trung – Tây Nguyên Sau gần 1 năm triển khai, dự án đã du nhập khoảng 80 dòng lan nhập từ Thái Lan, Mỹ và Đài Loan mà người chơi lan trong nước ưa chuộng. Phòng nuôi cấy mô của TT ƯDCGCN hiện chỉ sử dụng để nhân giống các loại lan nhập này. Anh Nguyễn Trọng Lực, phụ trách bộ phận này, cho biết: Tại đây hiện đang nuôi cấy mô 6 dòng vanda, 5 dòng cattleya, 4 dòng mokara, 17 dòng dendro, 23 dòng hồ điệp và 2 dòng vũ nữ.

Vườn lan “Nuôi cấy mô phong lan cực khó vì mỗi dòng cần một môi trường sinh trưởng khác nhau nên phải tốn nhiều thời gian nghiên cứu, thử nghiệm mới có thể biết là nuôi cấy thành công hay không. Tuy nhiên, đến giờ này mà nói, chỉ cattleya là khó nhân giống, những dòng còn lại đã có kết quả đáng mừng”. Trong môi trường thời tiết khí hậu bình thường ở Phú Yên, những loài lan ngoại nhập được nhân giống từ phòng mô đạt tỉ lệ sống 60% khi đưa ra vườn, hầu hết các dòng lan nuôi cấy này đã ra hoa.

Tuy vậy, theo ông Châu, nét độc đáo của bộ sưu tập phong lan theo dự án này không phải là những giống lan ngoại. “Chúng tôi xác định các loài lan rừng mang đặc trưng vùng miền sẽ tạo sức hút đối với người chiêm ngưỡng” – ông nói. Theo các tài liệu mà ông Châu có được, Phú Yên là điểm hội tụ của 3 vùng phân bố thực vật khác nhau: vùng duyên hải, vùng thực bì rừng nguyên sinh từ phía Bắc vào theo dãy Hoàng Liên Sơn đổ ra biển và vùng của nhóm di thực từ phía Nam ra. “Đặc điểm địa lý đó tạo ra nguồn lan rừng hiếm thấy tại Phú Yên mà những nơi khác khó lòng tìm kiếm được hoặc nuôi sống được do khác khí hậu, thổ nhưỡng” – ông Châu khẳng định.

Để có được “nét nhấn” ấn tượng cho bộ sưu tập, Ban chủ nhiệm dự án đã thuê hàng chục người có kinh nghiệm và chuyên môn đi gần như khắp các vùng rừng để “săn” lan. Ở vùng rừng cấm Krông Trai (Sơn Hòa), người ta tìm thấy các loài lan bò cạp, kim điệp, đuôi cáo, báo hỷ; vùng rừng đồi từ Đèo Cả kéo dài lên Sông Hinh giáp Ea Sô (Đắc Lắc) tìm thấy các loài hoàng thảo, hoàng yến, vảy rồng, dáng hương, thủy tiên, ngọc điểm; còn vùng rừng Đồng Xuân đến giáp giới Gia Lai thì “săn” được các loài bắp ngô ráp, cù lệ minh, quế nâu, cù lọng tím, nhất điểm hồng…

Ông chủ dự án hồ hởi: “Có tổng cộng 28 dòng lan rừng đã được tìm thấy, trong đó đã phân loại được khoảng 20 dòng, 8 dòng còn lại chưa thấy giống như mô tả trong các tư liệu nên đang nhờ các chuyên gia phân loại giúp. Điều thú vị là đã có những phát hiện bất ngờ trong việc sưu tập lan rừng. Chẳng hạn loài tiểu hồ điệp, trong các tài liệu chỉ nói có một dòng, nhưng hiện tại chúng tôi đã phát hiện ra 4 dòng khác nhau của loài này.

Ngoài ra, loài thủy tiên cũng có một số dòng lạ chưa định danh được. Lan rừng đem về nuôi trong vườn phát triển khá tốt và thêm một độc đáo nữa của lan rừng Phú Yên là đa phần đều nở vào mùa hè, không như những loài lan khác thường ra hoa vào mùa xuân”. Khó khăn hiện nay là phòng mô của trung tâm chưa đủ trình độ và năng lực để nuôi cấy mô lan rừng, một phần vì việc nghiên cứu công nghệ nuôi cấy này trước nay chưa hề có. Tháng 8 vừa rồi, Ban Chủ nhiệm dự án đã quyết định liên kết với các chuyên gia về lan ở Đà Lạt và TP Hồ Chí Minh để thực hiện việc nghiên cứu nuôi cấy mô cho lan rừng.

Theo kế hoạch đến tháng 12-2006, dự án này mới hoàn tất. Chắc chắn sẽ còn những bất ngờ thú vị khác về bộ sưu tập phong lan mà người Phú Yên đang thực hiện với hy vọng tạo thành một “điểm hẹn” khó quên đối với những người đến mảnh đất duyên hải Nam Trung bộ này.

NGUYỄN QUỐC KHƯƠNG

http://www.sggp.org.vn/phongsudieutra/nam2005/thang2/36696/